Zimska destinacija: Madagaskar - Treći deo

Rano književno stvaralaštvo Madagaskara

Odmah nakon kolonizacije 1906. godine počinje moderno književno stvaralaštvo Madagaskara i traje sve do 1938. godine kada ga smenjuje savremena književnost. Rana književna faza deli se na četiri razdoblja:

‘Miana-mamindra’ faza ( ‘učimo da hodamo’) počinje stvaralaštvom na Malagasi jeziku, a u evropskom stilu. Obuhvata poeziju, romane i dnevnike i traje od 1906. do 1914. Književni stvaraoci u ovom razdoblju su često inspirisani religioznim temama i nazivaju se ‘mpino’ (‘vernici’). Za razliku od njih, oni koji svoju inspiraciju crpe iz sveta mašte nazvani su ‘tsy mpino’ (‘ne-vernici’). Smatra se da njih najbolje predstavlja kulturna organizacija ‘Vy Vato Sakelika’ – organizacija sa jakim nacionalnim stremljenjima koja je u tajnosti sprovodila borbu za nezavisnost Madagaskara od Francuske kolonizatorske sile.

Njihov tajni rad doveo je, neizbežno, do odmazde francuske vlasti i ogroman broj pisaca je proteran sa Madagaskara upravo zbog pripadnosti ovom tajnom društvu i radu na borbi za nezavisnost naroda Madagaskara. Oni nastavljaju da rade na svojim ciljevima i ova faza književnog stvaralaštva iz egzila trajala je od 1922- 1929. i prikladno je nazvana ‘embona sy hanina’ (‘nostalgija’).

Nakon nje sledi faza ‘ny lasa’ (‘povratak korenima’) i ‘mitady ny very’ (‘potraga za izgubljenim’). Ove faze obeležile su potragu za izgubljenim identitetom, otuđivanje od stvarnosti, nostalgiju za prošlošću. Književno stvaralaštvo traži svoj izraz trudeći se da poveže svoje korene, izvornu kulturu i usmeno stvaralaštvo predaka sa novim izrazom koji je neumitno protkan uticajem frankofonske kulture, drugih modernih struja u književnosti i portage za modernim izrazom raseljenih pesnika i pisaca poreklom sa Madagaskara.

Ova potraga krunisana je ‘hit any very’ fazom (‘izgubljeno je pronađeno’) i povratkom korenima, kuturi i životu na ovim predivnim ostrvima koji čine Republiku Madagaskar. Najbolje ćemo vam preneti književni duh Madagaskara kroz stvaralaštvo nekih od madagaskarskih najpoznatijih književnika. Počećemo sa sanjalačkim revolucionarom Jean-Joseph Rabearivelom.

Jean-Joseph Rabearivelo smatra se prvim afričkim modernim pesnikom. Rođen je 4. marta 1901. ili 1903. godine na Madagaskaru u plemićkoj porodici koja je nakon kolonizacije izgubila sva svoja prava i privilegije. Pre svega poeta, post-simbolista, nadrealista, romantik, pesnik modernog izraza, Rabearivelo je pisao i istorijske romane poput “L’Aube Rouge” (“Crvena Zora”) , romana o poslednjim danima Kraljevine Imernije https://culturegasy.fr/produit/laube-rouge-de-jean-joseph-rabearivelo/

https://www.youtube.com/watch?v=i7bkQzKC83k

Ipak, Rabearivelo je pre svega poznat po svojoj poeziji. Njegova prva zbirka pesama “La Coupe de cendnes” (“Čaša pepela” 1924) ostavila je neizbrisiv trag u afričkoj poeziji. https://books.google.rs/books/about/La_coupe_de_cendres.html?id=zc6smAEACAAJ&redir_esc=y

Dalje se niže njegova poezija poput beskrajnih plaža Madagaskara, divljih šuma, suvih pustopoljina, siromašnih sela, uzavrelih gradova. Sve kroz velove sna, obojeno bojama prirode, slobode, opijuma...nadrealno, na momente grubo, ali najčešće neverovatno suptilno poput srebrne mesečine na talasima beskrajnih mora.

“Here she stands

Her eyes reflecting crystals of sleep

Her eyelids heavy with timeless dreams

Her feet are rooted in the ocean

And when she lifts her dripping hands

They hold corals and shimmering salt.

She will pile them into little heaps

Close to the bay of mist

And give them to nude sailors

Whose tongues were cut out,

Until the rain begin to fall.

Then one can no longer see her

But only her windswept hair

Like a clump of unwinding seaweed

And perhaps some grain of salt.”

“Here She Stands” J.J.R.

Njegov život utopljen je na kraju u vrtlozima opijuma, ali je uprkos tome, nakon smrti, postao pravi simbol mučeničke i veličanstvene poezije porobljene Afrike. Njegov glas se čuje daleko, kroz prostor i vreme, sve do nas i donosi zvuke nama nepoznate, egzotične, lepe i zastrašujuće. Svako od nas je deo jedne velike slagalice i reči su te koje nas čine povezanim sa ostatkom sveta.

“One day some young poet will make your impossible wish come true by knowing your books, books as rare as flowers underground, written for a hundred friends.” J.J.R.